FINALIŚCI 2014

Michał Bajer

MÓWCA AJASA

Mówca Ajasa koncentruje się na performatywnej funkcji języka. Podkreślając twórczą a jednocześnie destrukcyjną moc słowa oraz rolę wyobraźni w sytuacji komunikacyjnej, mówi o stwarzaniu światów za pomocą opowieści.

Punktem wyjścia w dramacie Michała Bajera jest antyczna historia wojownika greckiego Ajasa, który w szale zesłanym przez Atenę wyrżnął trzy świnie, biorąc je za achajskich przywódców, w tym Odyseusza, z którym przegrał rywalizację o słynną zbroję Achillesa. Odyseusz, w obawie przed buntem ludu, który tłumnie przybył na triumf Ajasa, powierza najlepszemu greckiemu retorowi zadanie wygłoszenia mowy obronnej oraz przekonanie Ajasa, że nie oszalał. Kluczem do sukcesu ma być znalezienie sposobu na „inne” opowiedzenie tej historii. O tym, że wprowadzając małe zmiany, można zmienić jedno zdarzenie w inne a (…) nagie fakty i sposoby w jaki je określamy są od siebie tak daleko jak powierzchnia Ziemi od gwiazd Układu Słonecznego (… )- wiedzieli doskonale starożytni mówcy, zdolni zmieniać poglądy i wizje a nawet wygrywać wojny.

Bajer, rysując postać tytułowego mówcy, ściąga mu jednak koturny, pozbawia mocy przekonywania i obdziela nią pozostałych bohaterów. Wszystko po to aby udowodnić, że historia, polityka i kultura są teatrem, i że każdy może opowiadać historię po swojemu a nawet tworzyć mity, które w różnych wersjach będą po wielokroć odtwarzane i na nowo interpretowane przez kolejne pokolenia.

Czy zatem Ajas jest zabójcą królów, czy zabójcą świń? Bohaterem czy szaleńcem? Autor, ukazując przewrotność ludzkiego losu i względność prawdy przypomina, że (…) śmieszność jest drugą stroną wielkości (oczywiście tylko formalnie), że każde bohaterstwo może się zsunąć w śmieszność (czysto hipotetycznie), a bohater komiczny jest (potencjalnie) bohaterem tragicznym, który pomylił się co do natury swoich czynów. Dlatego Odys równie dobrze może być sprytnym politycznym graczem, jak i epileptykiem cierpiącym na klaustrofobię, który szczękał zębami w koniu trojańskim.

Michał Bajer (1981). Dramatopisarz, tłumacz. Jest adiunktem w Katedrze Filologii Romańskiej na Uniwersytecie Szczecińskim, autorem książki Trzy poetyki z czasów Richelieu. Francuski klasycyzm o dramacie (Gdańsk, słowo obraz/terytoria). Zajmuje się operą włoską, klasycyzmem, ale też medycznymi i filozoficznymi koncepcjami człowieka w XVI i XVII wieku. Tłumaczy z francuskiego, opublikował w antologiach przekłady sztuk Michela Vinavera i Emmanuela Darleya. Jako dramatopisarz zadebiutował Strażą nocną (2004), której czytanie w TR przygotował Grzegorz Jarzyna, w tym samym roku Michał Zadara pokazał w Teatrze Starym jego Studium w szkarłacie. Nagradzaną sztukę Verkärte Nacht wystawił Paweł Miśkiewicz w Teatrze Polskim we Wrocławiu (2005, grana przez osiem sezonów) i Natalia Korczakowska w Studium Dramatu Teatru Narodowego w Warszawie (2006), była też drukowana w węgierskiej antologii dramatu polskiego. Zjedz serce wroga (druk. „Dialog” nr 12/2005) wydano i wystawiono po francusku na festiwalu Universcènes w Tuluzie. Strefę działań wojennych pokazała w TR Natalia Korczakowska (2006), wyszła też drukiem w antologii TR/PL. W 2013 roku w „Dialogu” została opublikowana jego sztuka Innowatorzy.